Καλύτερα ή Καλλίτερα ή Καλήτερα; – Ορθογραφία – Κλίση – Ετυμολογία
γράφει η Άννα-Μαρία Φουντουλάκη,
Φιλόλογος-Γλωσσολόγος
Συχνά στην ελληνική βλέπουμε τους όρους καλύτερα, καλλίτερα και καλήτερα να εναλλάσσονται. Παρότι σημασιολογικά το αποτέλεσμα είναι ίδιο, η ορθογραφία διαφοροποιείται. Πώς εξηγείται αυτή η πολυτυπία και ποιος είναι ο τύπος που προτείνεται να χρησιμοποιούμε;
Η ετυμολογία των όρων θα μας βοηθήσει να βρούμε την απάντηση.
καλύτερος
Ετυμολογία από Βικιλεξικό: καλύτερος < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική καλύτερος < καλ(ός) + -ύτερος κατά τα επίθετα -ύς
Ετυμολογία από Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας Μπαμπινιώτη: συγκριτικός βαθμός του επιθέτου καλός, που σχηματίζεται κατά τον αντίστοιχο βαθμό των επιθέτων με κατάληξη -ύς (π.χ. βαθύς-βαθύτερος, ευρύς-ευρύτερος)
καλλίτερος
Η μεσαιωνική γραφή καλλίτερος που υπάρχει σε πολλά παλιά κείμενα σχετίζεται με το μεσαιωνικό κάλλιος.
Ετυμολογία από Βικιλεξικό: κάλλιος (=α. καλύτερος, προτιμότερος β. ωραιότερος) < αρχαία ελληνική καλλίων (συγκριτικός βαθμός του επιθέτου καλός)
Ετυμολογία από Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας Μπαμπινιώτη: κάλλιος < αρχαία ελληνική καλλίων (από το ουδέτερο κάλλιον). Φαίνεται πως αρχικά δημιουργήθηκε ο τύπος ουδετέρου *κάλλον (θετικός βαθμός), που χρησιμοποιήθηκε ως βάση για τον σχηματισμό νέου συγκριτικού καλλ-ίων
καλλίτερος < καλλίων/κάλλιον + -τερος (κατάληξη)
Η ετυμολογία του καλλίτερα είναι αμφίβολη. Προτείνεται η ορθογραφία καλύτερα. Το επίθετο καλύτερος (και κατ΄ επέκταση το επίρρημα καλύτερα) προέρχεται απευθείας από το δευτερόκλιτο επίθετο καλός και την κατάληξη -ύτερος ακολουθώντας τον σχηματισμό του συγκριτικού βαθμού των επιθέτων βαθύς, ευρύς, παχύς, ταχύς, οξύς. Το καλός δεν έχει το -υ- στην κατάληξή του, σχηματίζεται όμως κατά αναλογία προς τα παραπάνω (διατηρώντας το -υ-).
Ο τύπος καλύτερα, ως προς τον σχηματισμό και την ορθογράφησή του, προτείνεται από τον Γεώργιο Χατζιδάκι ήδη από το 1888 (αντί του καλλίτερος) και απαντά σε όλα τα σύγχρονα λεξικά της νέας ελληνικής.
Μεταξύ λοιπόν των «καλύτερα ή καλλίτερα» προτείνεται ο τύπος: «καλύτερα»
καλήτερα
Στη συλλογή ποιημάτων «Ωδές» του Ανδρέα Κάλβου συναντάμε τον τύπο καλήτερα. Ωστόσο, η επιλογή αυτή δεν θα πρέπει να μας προβληματίζει, καθώς οι ποιητές συχνά επιλέγουν να αποκλίνουν από του συμβατικούς κανόνες της γλώσσας (ποιητική αδεία). Ειδικότερα, ο Κάλβος χαρακτηρίζεται για την ιδιότυπη γλώσσα που χρησιμοποιεί. Στο έργο του ενσωματώνει αρχαιοπρεπή και λόγια στοιχεία, μεταθέσεις λέξεων, συντακτικές διαταράξεις, αλλά και γραμματικές υπερβάσεις (βλ. καλήτερα), ο συνδυασμός των οποίων οδηγεί σε ένα εντυπωσιακό ποιητικό αποτέλεσμα που περιέχει το δικό του προσωπικό στίγμα.
Επίθετο
καλύτερος, -η, -ο: συγκριτικός βαθμός επιθέτου καλός, -ή, -ό
Θετικός βαθμός: καλός, -ή, -ό
Συγκριτικός βαθμός: καλύτερος, -η, -ο
ή πιο καλός, -ή, -ό (περιφραστικά)
Υπερθετικός βαθμός: ο καλύτερος, η καλύτερη, το καλύτερο
ή ο πιο καλός, η πιο καλή το πιο καλό
ή (ο) βέλτιστος, (η) βέλτιστη, (το) βέλτιστο
ή (ο) άριστος, (η) άριστη, (το) άριστο
Ο μονολεκτικός τύπος καλύτερος και ο περιφραστικός πιο καλός χρησιμοποιούνται για τον σχηματισμό του συγκριτικού και του υπερθετικού βαθμού του επιθέτου καλός. Όμως, στην πρώτη περίπτωση απαντούν χωρίς άρθρο (π.χ. Είμαι καλύτερος/πιο καλός στο σκάκι από τον Γιώργο), ενώ στη δεύτερη με οριστικό άρθρο (π.χ. Είμαι ο καλύτερος/ο πιο καλός στο σκάκι στην τάξη).
Αντώνυμα επιθέτου
χειρότερος, -η, -ο
Κλίση επιθέτου καλός, -ή, -ό σε θετικό και συγκριτικό βαθμό:
Ο συγκριτικός βαθμός (καλύτερα) του επιρρήματος καλά σχηματίζεται με βάση τον συγκριτικό βαθμό (καλύτερος) του επιθέτου καλός.
Κλίση επιθέτου καλός, -ή, -ό | |||
Ενικός Αριθμός | |||
Αρσενικό | Θηλυκό | Ουδέτερο | |
Ονομαστική | ο καλός | η καλή | το καλό |
Γενική | του καλού | της καλής | του καλού |
Αιτιατική | τον καλό | την καλή | το καλό |
Κλητική | καλέ | καλή | καλό |
Πληθυντικός Αριθμός | |||
Αρσενικό | Θηλυκό | Ουδέτερο | |
Ονομαστική | οι καλοί | οι καλές | τα καλά |
Γενική | των καλών | των καλών | των καλών |
Αιτιατική | τους καλούς | τις καλές | τα καλά |
Κλητική | καλοί | καλές | καλά |
Κλίση επιθέτου καλύτερος, -η, -ο | |||
Ενικός Αριθμός | |||
Αρσενικό | Θηλυκό | Ουδέτερο | |
Ονομαστική | ο καλύτερος | η καλύτερη | το καλύτερο |
Γενική | του καλύτερου | της καλύτερης | του καλύτερου |
Αιτιατική | τον καλύτερο | την καλύτερη | το καλύτερο |
Κλητική | καλύτερε | καλύτερη | καλύτερο |
Πληθυντικός Αριθμός | |||
Αρσενικό | Θηλυκό | Ουδέτερο | |
Ονομαστική | οι καλύτεροι | οι καλύτερες | τα καλύτερα |
Γενική | των καλύτερων | των καλύτερων | των καλύτερων |
Αιτιατική | τους καλύτερους | τις καλύτερες | τα καλύτερα |
Κλητική | καλύτεροι | καλύτερες | καλύτερα |
Επίρρημα
καλύτερα
Γραμματική αναγνώριση του καλύτερα |
Μέρος του λόγου: επίρρημα (τρόπου)
Βαθμός: συγκριτικός
Πηγές:
el.wiktionary.org
Μπαμπινιώτης, Γ. (2002). Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας
Δείτε ακόμα:
- Τα Ρήματα : Ορθογραφία – Κανόνες & Εξαιρέσεις – Καταλήξεις Ρημάτων
- Τελικό -ν | Πότε βάζουμε τελικό -ν: κανόνες και παραδείγματα
Κατηγορία: ΑΡΘΡΑ, ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΛΑΘΗ