ΤΖΙΤΖΙΚΙΑ ΣΤΗΣΑΝ ΤΟ ΧΟΡΟ / ΚΑΤΩ ΣΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΟ ΑΛΩΝΑΚΙ – Ανάλυση – Περίληψη (Κείμενα Α΄ Γυμνασίου)
Τζιτζίκια στήσαν το χορό
Γιάννης Ρίτσος
Τζιτζίκια στήσαν το χορό
στο ντάλα μεσημέρι
και στέκουν γύρω τα παιδιά
και παίζουν παλαμάκια.
Mια πεταλούδα διάφανη,
πορτοκαλιά και μαύρη,
στου γέρου κόσμου στάθηκε
τα φρύδια επάνω, αντήλιο,
κι έπαιζε και κρυφόγνεφε
της πίκρας μαντιλάκι.
Γ. Ρίτσος, Παιχνίδια τ’ ουρανού και του νερού, Kέδρος
Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι
Οδυσσέας Ελύτης
Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι
Στήσαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα
Iδρώνει ο ήλιος τρέμει το νερό
Φωτιάς σουσάμια σιγοπέφτουνε
Στάχυα ψηλά λυγίζουνε το μελαψό ουρανό.
[…]
Πέρα μέσ’ στα χρυσά νταριά κοιμούνται αγοροκόριτσα
O ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά
Στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει
Aπ’ τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο.
O. Ελύτης, Ποίηση, Ίκαρος
__________
*νταριά (το νταρί): κοινή ονομασία του κεχριού, ο καρπός του οποίου χρησιμοποιείται ως τροφή ωδικών πτηνών
Τζιτζίκια στήσαν το χορό / Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι: Λίγα λόγια για τα ποιήματα: Τα παραπάνω αποσπάσματα από το έργο των δύο μεγάλων ποιητών μας αναφέρονται στη σχέση που αναπτύσσουν τα παιδιά με το φυσικό περιβάλλον. Η ομορφιά, η απλότητα, η παιγνιώδης διάθεση που τα χαρακτηρίζουν, ταιριάζουν στη φύση των παιδιών και αναδίδουν χαρά και αισιοδοξία. Στο πρώτο απόσπασμα —από τη συλλογή Παιχνίδια τ’ ουρανού και του νερού του Γιάννη Pίτσου— η φύση γίνεται τόπος ανεμελιάς για τα παιδιά που παίζουν, και τόπος πίκρας για το «γέρο κόσμο» που μοχθεί και αγωνίζεται. Στο απόσπασμα από τη συλλογή Ήλιος ο πρώτος, ο Oδυσσέας Ελύτης αναδεύει χρώματα και αρώματα της φύσης, για να αποδώσει ποιητικά το εφηβικό ερωτικό ξύπνημα.
Γιάννης Ρίτσος: Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Ο Γιάννης Ρίτσος γεννήθηκε στη Μονεμβασιά την Πρωτομαγιά του 1909. Η οικογένειά του, μεγαλοκτηματίες της περιοχής, καταστράφηκε οικονομικά λίγα χρόνια αργότερα και, το χειρότερο, βυθίστηκε στο πένθος. Το 1921 πεθαίνει φυματικός ο μεγάλος γιος, δόκιμος αξιωματικός του ναυτικού, καθώς και η μητέρα, το λατρεμένο πρόσωπο του ποιητή, από την ίδια αρρώστια. Το «νεκρό σπίτι» έμελλε να σφραγίσει τη ζωή και το έργο του. Περισσότερα…
Oδυσσέας Ελύτης: Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Ο Οδυσσέας Ελύτης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλη) γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, γιος του εργοστασιάρχη σαπωνοποιίας και πυρηνελαιουργίας Παναγιώτη Θ. Αλεπουδέλη και της Μαρίας το γένος Βρανά, που κατάγονταν από τη Μυτιλήνη. Είχε τέσσερις αδερφούς και μια αδερφή τη Μυρσίνη, που πέθανε σε ηλικία είκοσι χρόνων το 1918. Το 1914 το εργοστάσιο μεταφέρθηκε στον Πειραιά και η οικογένεια Αλεπουδέλη εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Περισσότερα…
Τζιτζίκια στήσαν το χορό – Γ. Ρίτσος
Ενότητες – πλαγιότιτλοι
1η ενότητα: «Τζιτζίκια στήσαν το χορό […] και παίζουν παλαμάκια.»
Πλαγιότιτλος: Το τραγούδι των τζιτζικιών και το ξέγνοιαστο παιχνίδι των παιδιών
2η ενότητα: «Μια πεταλούδα διάφανη […] της πίκρας μαντιλάκι.»
Πλαγιότιτλος: Το πέταγμα της πεταλούδας και οι έγνοιες των μεγάλων
Περιληπτική απόδοση κειμένου
Ο ποιητής παρουσιάζει σε εικόνες την αλληλεπίδραση του ανθρώπινου στοιχείου με το φυσικό περιβάλλον. Από τη μία, τα παιδιά παίζουν ανέμελα μέσα στη ζέστη του καλοκαιρινού μεσημεριού γύρω από ένα σμήνος τζιτζικιών απολαμβάνοντας το χαρούμενο τραγούδι τους. Από την άλλη, μία πεταλούδα σταματά το πέταγμά της πάνω στα γέρικα φρύδια των μεγάλων προστατεύοντάς τους από τον ήλιο και προσφέροντας το μαντήλι της παρηγοριάς για τα βάσανα και τις δυσκολίες που τους ταλανίζουν.
Αφηγητής – γλώσσα και ύφος
Ο αφηγητής είναι τριτοπρόσωπος, παντογνώστης, αποστασιοποιημένος. Οι περιγραφές των εικόνων γίνονται σε γ΄ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο («στήσαν», «στέκουν», «παίζουν», «στάθηκε», «έπαιζε», «κρυφόγνεφε» κ.λπ.).
Η γλώσσα της αφήγησης είναι δημοτική, απλή και κατανοητή, με κάποια λαϊκά στοιχεία («στήσαν», «ντάλα», «παίζουν παλαμάκια», «αντήλιο», «κρυφόγνεφε»), ενώ η χρήση των υποκοριστικών προσδίδει έναν τόνο παιδικότητας και ευαισθησίας.
Το ύφος είναι απλό, φυσικό, λυρικό και παραστατικό. Η χαρά της πρώτης στροφής μετασχηματίζεται σε λύπη και μελαγχολία στη συνέχεια του ποιήματος μέσα από τις ζωντανές εικόνες των ανθρώπων που αλληλεπιδρούν με τη φύση.
Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι – Ο. Ελύτης
Ενότητες – πλαγιότιτλοι
1η ενότητα: «Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι […] Στάχυα ψηλά λυγίζουνε το μελαψό ουρανό»
Πλαγιότιτλος: Ο χορός των μελισσών μέσα στη ζέστη του καλοκαιριού
2η ενότητα: «Πέρα μεσ’ στα χρυσά νταριά […] στάζει το μοσχοκάρυδο.»
Πλαγιότιτλος: Ο ύπνος των εφήβων στη γεμάτη ζωή καλοκαιρινή φύση
Περιληπτική απόδοση κειμένου
Στην πρώτη ενότητα του ποιήματος δίνεται μία εικόνα του καλοκαιρινού σκηνικού. Οι μέλισσες χορεύουν στο αλώνι με τις μαργαρίτες κάτω από τον καυτό ήλιο, που κάνει το νερό να τρέμει και τα στάχυα να λυγίζουν. Στη συνέχεια, περιγράφονται τα πρόσωπα της αφήγησης. Νεαρά αγόρια και κορίτσια κοιμούνται μέσα στα χωράφια και αισθάνονται για πρώτη φορά τη θέρμη και την ένταση της ερωτικής επιθυμίας, με τα εφηβικά κορμιά τους να αναδίδουν υπέροχες μυρωδιές και αρώματα.
Αφηγητής – γλώσσα και ύφος
Ο αφηγητής περιγράφει τις εικόνες της φύσης και των εφήβων σε γ΄ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο, από μακριά, σαν παντογνώστης («στήσαν», «ιδρώνει», «τρέμει» κ.λπ.).
Η γλώσσα είναι απλή δημοτική, καθημερινή και συνάμα πλούσια και εκφραστική. Χαρακτηρίζεται από προφορικότητα και ενσωματώνει λαϊκότροπες λέξεις («αλωνάκι», «στήσαν», «μελαψό», «νταριά», «σπαρταράει», «μοσχοκάρυδο» κ.λ.π.). Οι ποιητικές ιδέες εκφράζονται μέσα από τους συνειρμούς και τη μεταφορική χρήση της γλώσσας, μέσω της οποίας προσδίδεται αμεσότητα και ζωντάνια.
Το ύφος του κειμένου είναι απλό, ευχάριστο, γλαφυρό. Το ποίημα αποπνέει μία λυρικότητα, ένα αίσθημα ζωντάνιας και αισιοδοξίας, που ενισχύονται από τις έντονα παραστατικές εικόνες της ελληνικής φύσης.
Ερωτήσεις
1 Πώς συνδέονται στα δύο ποιήματα τα παιδιά και η φύση;
2 Ποια κοινά στοιχεία στο περιεχόμενο και στη μορφή έχουν τα ποιήματα του Γ. Ρίτσου και του Oδ. Ελύτη;
3 Ποιες αισθήσεις μας κινητοποιούνται, προκειμένου να προσλάβουμε και να απολαύσουμε τις ποιητικές εικόνες;
4 Σε ποια σημεία φαίνεται η αισιόδοξη διάθεση των ποιητών;
5 Πώς συνυπάρχουν μέσα στο ποίημα του Γ. Ρίτσου η χαρούμενη και η πικρή διάσταση της ζωής;
6 Πώς παρουσιάζει ο Oδ. Ελύτης στο ποίημά του την ηλικία της εφηβείας;
7 Βρείτε τις μεταφορές και τις προσωποποιήσεις που υπάρχουν στα ποιήματα.
Διαθεματική εργασία
Ζωγραφίστε από τις εικόνες των ποιημάτων αυτήν που σας αρέσει περισσότερο. Δημιουργήστε ένα μεγάλο πίνακα-κολάζ με τις εικόνες αυτές.
Δείτε τις Λύσεις-Απαντήσεις στις ερωτήσεις και διαθεματικές εργασίες των κειμένων «Τζιτζίκια στήσαν το χορό / Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι» στο βοήθημα Κειμένων Ν. Λογοτεχνίας Α΄ Γυμνασίου.
Η παραπάνω ανάλυση των ποιημάτων Τζιτζίκια στήσαν το χορό και Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι αποτελεί μέρος του βοηθήματος της Λογοτεχνίας Α΄ Γυμνασίου έκδοσης taexeiola σε συγγραφή της φιλολόγου Άννας-Μαρίας Φουντουλάκη. Το βοήθημα περριλαμβάνει τις θεματικές ενότητες και πλαγιότιτλους, την περίληψη του κειμένου, σχόλια για τον αφηγητή, τη γλώσσα και το ύφος καθώς και τις λύσεις στις ερωτήσεις και τις διαθεματικές εργασίες.
Κατηγορία: ΑΡΘΡΑ
