Ανάβαλε ή Ανέβαλε; – Προστακτική Ενεστώτα & Αορίστου
Ανάβαλε ή Ανέβαλε
γράφει ο Βασίλειος Αρετάκης,
Φιλόλογος
Αρκετά συχνά στον καθημερινό λόγο χρησιμοποιείται λανθασμένα το γραμματικό φαινόμενο της αύξησης. Η αύξηση είναι συνήθως ένα ε- ή σπανιότερα ένα η- που παίρνουν τα περισσότερα ρήματα στον παρατατικό και στον αόριστο της ενεργητικής φωνής και ποτέ στην προστακτική. Αναλυτικά για το φαινόμενο της αύξησης στους παρελθοντικούς χρόνους μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Οι περισσότεροι από τους σωστούς τύπους της προστακτικής δεν είναι οικείοι σε πολλούς ομιλητές, γι’ αυτό και επιλέγουν τον λανθασμένο τύπο ως πιο γνώριμο και εύκολο. Έτσι, σε μερικά ρήματα τείνει να καθιερωθεί πλέον η αύξηση στην προστακτική χάριν ευφωνίας ή συνήθειας.
Παραδείγματα:
υπογράφω → υπέγραψε αντί του σωστού υπόγραψε
μεταφράζω → μετέφρασε αντί του σωστού μετάφρασε
εγκρίνω → ενέκρινε αντί του σωστού έγκρινε
Γίνεται φανερό ότι συγχέεται η προστακτική με την οριστική. Πιο συγκεκριμένα:
ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΑ |
ΑΝΤΙ ΤΟΥ ΣΩΣΤΟΥ |
το γ΄ ενικό της οριστικής παρατατικού που παίρνει αύξηση, π.χ. υπέγραφε | β΄ ενικού της προστακτικής ενεστώτα που δεν παίρνει αύξηση, π.χ. υπόγραφε |
το γ΄ ενικό της οριστικής αορίστου που παίρνει αύξηση, π.χ. υπέγραψε | β΄ ενικού της προστακτικής αορίστου που δεν παίρνει αύξηση, π.χ. υπόγραψε |
Πρέπει να σημειωθεί ότι η προστακτική ενεστώτα δηλώνει διάρκεια ή επαναληπτικότητα της ενέργειας, ότι δηλαδή μία πράξη πρέπει να γίνει για πολλή ώρα ή πολλές φορές (π.χ. παράγγελνέ μου κάθε μέρα την εφημερίδα μου). Αντίθετα, η προστακτική αορίστου δηλώνει συνοπτικότητα της ενέργειας, ότι δηλαδή η πράξη πρέπει να γίνει σε μία συγκεκριμένη στιγμή (π.χ. παράγγειλέ μου έναν καφέ αμέσως). Προσοχή: Ούτε η προστακτική ενεστώτα ούτε η προστακτική αορίστου παίρνουν αύξηση. Παρακάτω δίνονται μερικά παραδείγματα λανθασμένης και σωστής χρήσης της προστακτικής αρίστου και προστακτικής ενεστώτα στο β΄ενικό πρόσωπο:
Γίνεται φανερό ότι συγχέεται η προστακτική με την οριστική. Πιο συγκεκριμένα:
ΛΑΘΟΣ | ΣΩΣΤΟ |
Ανέβαλε το αυριανό ραντεβού. | Ανάβαλε το αυριανό ραντεβού. (Προστακτική Αορίστου) |
Ανέβαλλε την πληρωμή του λογαριασμού κάθε μήνα. | Ανάβαλλε την πληρωμή του λογαριασμού κάθε μήνα. (Προστακτική Ενεστώτα) |
Παρήγγειλέ μου έναν καφέ αμέσως. | Παράγγειλέ μου έναν καφέ αμέσως. (Προστακτική Αορίστου) |
Παρήγγελνέ μου κάθε πρωί την εφημερίδα μου. | Παράγγελνέ μου κάθε πρωί την εφημερίδα μου. (Προστακτική Ενεστώτα) |
Επέστρεψέ του το βιβλίο σήμερα. | Επίστρεψέ του το βιβλίο σήμερα. (Προστακτική Αορίστου) |
Από αύριο επέστρεφε άμεσα τα ρέστα σε όλους τους πελάτες. | Από αύριο επίστρεφε άμεσα τα ρέστα σε όλους τους πελάτες. (Προστακτική Ενεστώτα) |
Ανέθεσέ της την εργασία αύριο. | Ανάθεσέ της την εργασία αύριο. (Προστακτική Αορίστου) |
Αντέγραψε τον αριθμό μου γρήγορα. | Αντίγραψε τον αριθμό μου γρήγορα. (Προστακτική Αορίστου) |
Από σήμερα ξεκίνα και αντέγραφε ένα απόσπασμα κάθε μέρα. | Από σήμερα ξεκίνα και αντίγραφε ένα απόσπασμα κάθε μέρα. (Προστακτική Ενεστώτα) |
Απέφυγε αυτόν τον δρόμο, μην αργήσουμε. | Απόφυγε αυτόν τον δρόμο, μην αργήσουμε. (Προστακτική Αορίστου) |
Επανέλαβε μετά από μένα. | Επανάλαβε μετά από μένα. (Προστακτική Αορίστου) |
Μετέφρασέ το στα αγγλικά. | Μετάφρασέ το στα αγγλικά. (Προστακτική Αορίστου) |
Από σήμερα μετέφραζε κάθε μέρα δέκα στίχους. | Από σήμερα μετάφραζε κάθε μέρα δέκα στίχους. (Προστακτική Ενεστώτα) |
Παρέλαβε το δέμα της. | Παράλαβε το δέμα της. (Προστακτική Αορίστου) |
Προσέφερέ της ένα γλυκό. | Πρόσφερέ της ένα γλυκό. (Προστακτική Αορίστου) |
Υπέγραψε εδώ. | Υπόγραψε εδώ. (Προστακτική Αορίστου) |
ΡΗΜΑ | ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ | ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΑΟΡΙΣΤΟΥ |
αναβάλλω | ανάβαλλε | ανάβαλε |
αναθέτω | ανάθετε | ανάθεσε |
αναλαμβάνω | αναλάμβανε | ανάλαβε |
αναλύω | ανάλυε | ανάλυσε |
αντιγράφω | αντίγραφε | αντίγραψε |
αποδεικνύω | αποδείκνυε | απόδειξε |
απορρίπτω | απόρριπτε | απόρριψε |
αποφεύγω | απόφευγε | απόφυγε |
διαδίδω | διάδιδε | διάδωσε |
διαλύω | διάλυε | διάλυσε |
επαναλαμβάνω | επαναλάμβανε | επανάλαβε |
επιβάλλω | επίβαλλε | επίβαλε |
επιλέγω | επίλεγε | επίλεξε |
επιμένω | επίμενε | επίμεινε |
επιστρέφω | επίστρεφε | επίστρεψε |
επιτρέπω | επίτρεπε | επίτρεψε |
καταβάλλω | κατάβαλλε | κατάβαλε |
καταγράφω | κατάγραφε | κατάγραψε |
μετατρέπω | μετάτρεπε | μετάτρεψε |
παραγγέλνω | παράγγελνε | παράγγειλε |
παραδίδω | παράδιδε | παράδωσε |
παραλαμβάνω | παραλάμβανε | παράλαβε |
περιγράφω | περίγραφε | περίγραψε |
προτείνω | πρότεινε | πρότεινε |
προσφέρω | πρόσφερε | πρόσφερε |
συστήνω | σύστηνε | σύστησε |
υποβάλλω | υπόβαλλε | υπόβαλε |
υπογράφω | υπόγραφε | υπόγραψε |
υποδεικνύω | υποδείκνυε | υπόδειξε |
υποθέτω | υπόθετε | υπόθεσε |
Εκτός από τον προφορικό λόγο, η αύξηση στην προστακτική έχει περάσει και στον γραπτό λόγο, ιδιαίτερα σε λογοτεχνικά κείμενα που υιοθετούν στοιχεία προφορικότητας. Είναι γνωστή η ποιητική αδεία παράβαση του κανόνα από τον Κωνσταντίνο Καβάφη στο ποίημά του «Επέστρεφε».
Δείτε ακόμα:
- Επίστρεφε ή Επέστρεφε;
- Μακριά ή Μακρυά
- Ο Επικεφαλής – Ορθογραφία – Κλίση – Ετυμολογία
- Πρίγκιπας ή Πρίγκηπας
- Ελλιπής ή Ελλειπής
- Καλύτερα ή Καλλίτερα
Κατηγορία: ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΛΑΘΗ