«Σύνδρομο Άσπεργκερ & Τελειομανία» Ειρήνη Παντελίδη

Σύνδρομο Άσπεργκερ & Τελειομανία

Ομιλία στα πλαίσια της ημερίδας του συλλόγου Φροντίδα, για άτομα με ειδικές ανάγκες. Εισηγήτρια η ψυχοθεραπεύτρια Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής και κλινική λέκτορας Ειρήνη Παντελίδη.

Νιώθω έντονο δέος μετά την προηγούμενη ομιλία διότι υπάρχουν κάποιες επιστήμες που σε κάνουν να νιώθεις πολύ μικρός, όταν γνωρίζεις ανθρώπους που πραγματικά σώζουν και αλλάζουν ζωές ιατρικώς. Και ήθελα απλά να το πω αυτό…

Στα επόμενα περίπου 50 λεπτά, 40 με 50 λεπτά, θα μιλήσουμε για το σύνδρομο Άσπεργκερ, το οποίο ανήκει στο φάσμα αυτισμού, όμως πάρα πολλοί απ’ εμάς υπάρχουνε που έχουνε σύνδρομο Άσπεργκερ, δεν είναι εύκολο να το διαγνώσουμε. Να διαγνωστεί μάλλον. Είναι… απλά αυτοί οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται πολύ συχνά ως λίγο περίεργοι, εκκεντρικοί, μοναχικοί, ντροπαλοί και υπάρχει ένα σύνδρομο το οποίο εξηγεί. Αυτό που θα κάνω είναι να σας πω περίπου την εικόνα τον τρόπο που συμπεριφέρονται, τον τρόπο που σκέφτονται, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, τα διαγνωστικά κριτήρια και θα μιλήσουμε και για την τελειομανία αν έχω χρόνο και το ελπίζω να το έχω, γιατί ένα χαρακτηριστικό του συνδρόμου Άσπεργκερ είναι η τελειομανία. Αν και μέσα από τη δουλειά μου συνειδητοποίησα ότι η τελειομανία είναι ένα χαρακτηριστικό του 99,9 % του πληθυσμού, απλά βγαίνει σε διαφορετικές μορφές.

Το σύνδρομο Άσπεργκερ είναι κάτι σχετικά καινούριο, αναγνωρίστηκε το 1944 από τον Hans Asperger, ο οποίος παρατήρησε της κοινωνικές δυσκολίες κάποιων εφήβων να ενταχθούν στο πλαίσιο κάποιας ομάδας και είχαν προβλήματα κοινωνικών επαφών, όμως μόλις το 1994 μπήκε στο εγχειρίδιο της Αμερικάνικης ψυχιατρικής εταιρείας, το οποίο πρόσφατα έμαθα ότι το βγάλανε τελικά γιατί δεν είναι επαρκή τα κριτήρια για να θεωρηθεί ασθένεια, ας το πούμε. Πράγμα το οποίο πρέπει να το ψάξουμε, λοιπόν τα γενικά χαρακτηριστικά είναι μία ήπια παραλλαγή αυτισμού που επηρεάζει κυρίως την ικανότητα επικοινωνίας και της κοινωνικής σχέσης του ατόμου. Η διαταραχή αυτή διαφέρει από τον αυτισμό κυρίως γιατί δεν υφίσταται γενική καθυστέρηση ή επιβράδυνση στη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού ή την ανάπτυξη των γνωστικών του λειτουργιών. Για την ακρίβεια έχουνε πολλή καλή νοημοσύνη και σε πολλές περιπτώσεις πολύ παραπάνω από το κανονικό. Θεωρούνται πάρα πολλοί έξυπνα άτομα με φοβερή διαύγεια, φοβερές ικανότητες και η διαφορά τους έγκειται περισσότερο στις κοινωνικές συμπεριφορές. Η ηλικία έναρξης του συνδρόμου εντοπίζεται αργότερα από του αυτισμού μεταξύ 5 και 8 ετών. Λεκτικά δεν έχουνε προβλήματα, δηλαδή ξεκινάνε πολύ γρήγορα να μιλάνε και να χρησιμοποιούν φράσεις καθότι έχουνε ιδιαίτερη όξυνση.

Τα διαγνωστικά κριτήρια σύμφωνα με τον DSM form της Αμερικάνικης ψυχιατρικής εταιρείας λένε ότι περίπου 2 και πάνω από τα ποιοτικά ελλείμματα στην αμοιβαία κοινωνική επαφή θα τα αναπτύξω τι εννοούμε. Απουσία κοινωνικής και συναισθηματικής αμοιβαιότητας, δυσκολία στη σύναψη φιλιών με συνομηλίκους κυρίως. Επαναλαμβανόμενες και στερεότυπες μορφές συμπεριφοράς, εμμονικές συμπεριφορές, περιορισμένο ρεπερτόριο ενδιαφερόντων με ιδιαιτερότητες στην ένταση, διάρκεια προσήλωσης. Έντονη προσήλωση και σε αντικείμενα, φυσιολογική για την ηλικία γνωστική ανάπτυξη, αυτοεξυπηρέτηση και περιέργεια εξερεύνησης και πρακτική αδεξιότητα.

Πολύ συχνά τα μπερδεύουμε δηλαδή, έχω δει κόσμο ο οποίος έχει έρθει ντοπαρισμένος από φάρμακα, ενώ δεν υφίσταται τόσο πολύ γενετικό πρόβλημα όσο ότι αυτά τα άτομα από παιδική ηλικία μάθουν να έχουνε κοινωνική εκπαίδευση πως να συμπεριφέρονται σε ένα κοινωνικό επίπεδο μπορούν να εξελιχθούν απολύτως φυσιολογικά, ένα πολύ πολύ, τεράστιο θα έλεγα ποσοστό απ’ αυτούς τους ανθρώπους εξυπηρετούνται απόλυτα. Είναι πολύ πετυχημένοι και επιστήμονες και ιατροί και καλλιτέχνες και φιλάνθρωποι κτλ. Βασικά οι ιδιαιτερότητές τους έγκειται κυρίως στο θέμα κοινωνικοποίησης.

Ένα πράγμα που χαρακτηρίζει πάρα πολύ τα άτομα με Άσπεργκερ είναι ότι αποφεύγουν πολύ τη βλεμματική επαφή δεν έχουν οικειότητα και εξοικείωση γενικότερα όσο αφορά τη μη λεκτική συμπεριφορά, δεν τους αρέσει να τα ακουμπάνε, δεν έχουν εξοικείωση με συγκεκριμένες χειρονομίες, αποφεύγουν τη βλεμματική επαφή και χαρακτηρίζονται από αίσθηση εν συναίσθησης. Δυσκολεύονται πάρα πολύ να καταλάβουν τα συναισθήματα των ανθρώπων και δε δείχνουν οι ίδιοι αυτό που λέμε συμπόνοια. Πολύ συχνά έχουνε ένα ψυχρό βλέμμα, δεν έχουν καλή αντίληψη του τι σημαίνει με το συνομιλητή τους, αν ο συνομιλητής ας πούμε έχει βαρεθεί, δεν τους προσέχει, δεν τους παρατηρεί κτλ. Εκείνοι μπορεί να συνεχίσουν να μιλάνε ακατάπαυστα γιατί απλά δεν είναι δέκτες αυτών των μηνυμάτων. Φαίνεται πολύ συχνά ότι δεν τους ενδιαφέρει, έχω ας πούμε περιπτώσεις ατόμων τα οποία έχουν σχέση με άτομα με Άσπεργκερ και τα χαρακτηρίζουν ως ψυχρά, εμμονικά κοιτάνε μόνο την πάρτη τους, έχω ακούσει κάτι τέτοια αλλά στην ουσία δεν είναι αυτό. Είναι ένα στοιχείο του συνδρόμου. Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό είναι η ανικανότητά τους να καταλάβουνε το μεταφορικό λόγο, δηλαδή είναι αυτό που λέμε στα αγγλικά literal καταλαβαίνουν αυτό που τους είπες όπως το είπες δηλαδή π.χ. σιγά τον πολυέλαιο, θα ψάχνουν να βρουν ένα πολυέλαιο και τι εννοείς σιγά; Είναι πάρα πολλοί συγκεκριμένα άτομα. Επίσης δεν καταλαβαίνουν λοιπόν όταν τους μιλάς μεταφορικά και αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα ιδιαίτερα όταν το παιδί είναι σε μικρή ηλικία και είναι κάτι που θα έπρεπε οι εκπαιδευτικοί να το γνωρίζουν να μπορούνε να συνειδητοποιήσουνε στοιχεία τέτοιου είδους σε άτομα τα οποία μπορεί να είναι θεσπέσιοι μαθητές, αλλά έχουνε πάρα πολλά προβλήματα ένταξης στο σύνολο και στην ομάδα.

Έχουνε εξαιρετική μακροπρόθεσμη μνήμη ιδιαίτερα σε θέματα που συνδέονται με τα ενδιαφέροντά τους. Τα άτομα αυτά αποκτούν σχεδόν εμμονικό ενδιαφέρον σε ιδιαίτερα δύσκολους τομείς, όπως θα μπορούσε να είναι η αστρονομία, όπως θα μπορούσε να είναι οι computers, επιστήμες, αεροπλάνα, μηχανικοί κτλ. Εκεί βλέπουμε λοιπόν ένα εμμονικό ενδιαφέρον και εκεί υφίσταται και η διάσπαση προσοχής πολλές φορές που συχνά μπορεί να παρερμηνευθεί για άτομα που έχουνε σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας, η διαφορά είναι ότι άτομα με το σύνδρομο ελλειματικής προσοχής αδυνατούν να εστιάσουν σε ένα συγκεκριμένο task, παρόλα αυτά τα άλλα παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ έχουν εστιάσει τόσο πολύ την προσοχή τους σε αυτό που τους ενδιαφέρει, που δείχνουν να είναι εντελώς αδιάφορα σε οτιδήποτε άλλο.

Η σκέψη τους δεν είναι ευέλικτη, δεν έχουν κριτική ικανότητα που σε αυτό έχει πάρα πολύ να κάνει και το γεγονός ότι δεν μπορούν να καταλάβουν και μεταφορές και όλα αυτά. Δυσκολεύονται στην κατανόηση αφηρημένων εννοιών, δυσκολεύονται ιδιαίτερα να κάνουν υποθέσεις και δεν αναπτύσσουν κριτική σκέψη και αυτό βγαίνει πάρα πολύ και στη συμπεριφορά τους, εφόσον όλη τους η συμπεριφορά έχει στοιχεία καταναγκασμού. Έχουν συγκεκριμένα προγράμματα εάν παρεκκλίνουν απ’ αυτά τα προγράμματα θα δούμε ένταση συναισθηματική, δηλαδή δεν μπορούν να εκφράσουν έντονο άγχος, πολύ στρες, θυμό ακόμα και επιθετικότητα.

Συγκεκριμένα λοιπόν αυτά τα άτομα μπορούν να ακολουθούν ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα, να πηγαίνουν στο σχολείο από συγκεκριμένο δρόμο, να φτιάχνουν λίστες και παραλίστες και παραλίστες οργάνωσης για το πως θα κάνουν κάποια πράγματα και έτσι και παρεκκλίνουνε έστω και λίγο απ’ αυτό αποδιοργανώνονται. Γι’ αυτό και πάρα πολύ αργότερα, επαγγέλματα που μπορούν να κάνουνε έχουν να κάνουνε με οργάνωση, με πολλή ορθολογιστική σκέψη σε κάποια πράγματα, γι’ αυτό και βγαίνουν και πάρα πολύ καλοί επιστήμονες. Εξ ορισμού λοιπόν τα άτομα με σύνδρομο Άσπεργκερ έχουν φυσιολογική νοημοσύνη συχνά πολύ υψηλή και πολλοί απ’ αυτούς έχουν κάποια εξαιρετική ικανότητα, ταλέντο σε ένα συγκεκριμένο τομέα.

Έχει παρατηρηθεί ότι έχουν αρκετές ευαισθησίες όσον αφορά τις αισθήσεις σε ήχους, ξυπούνται εύκολα δεν αντέχουν πολύ τους δυνατούς ήχους, όπως είναι η σκούπα, μπορεί να είναι ένα αυτοκίνητο, μπορεί να είναι το κορνάρισμα, ακόμα και ήχοι που οι άλλοι δεν παρατηρούν. Το ίδιο ισχύει για τις μυρωδιές που μπορεί να είναι πάρα πολύ ευαίσθητοι στις μυρωδιές. Μερικές φορές για να αντιμετωπίσουν το άγχος ή την υπερβολική ενόχληση που τους προκαλούν τα αισθητήρια ερεθίσματα μπορούν να υιοθετούν συμπεριφορές παράξενες. Εκεί μπορεί να σηκωθούν να φύγουν από την τάξη. Μπορεί τη στιγμή που μιλάνε μαζί σου να σταματήσουν να μιλάνε και να φύγουν. Να αποφεύγουν γενικώς καταστάσεις, άτομα και να ακολουθούν ένα δικό τους ιδιάζων τρόπο συμπεριφοράς. Δυσκολεύονται να συντονίσουν τις κινήσεις τους είναι σε πιο μεγάλο φάσμα, στο μεγαλύτερο φάσμα αυτισμού, μπορεί να δούμε να κάνουν επαναλαμβανόμενες κινήσεις, τικ, γκριμάτσες. Έχουν ένα παράξενο βάδισμα, συνήθως μπορεί να τα δούμε να περπατάνε στο δρόμο και να μονολογούν και να σκέφτονται δυνατά και να έχουν ένα σχεδόν καταναγκαστικό τρόπο συμπεριφοράς και συχνά προσκολλώνται σε συμπεριφορές ρουτίνας. Αυτό είναι το πρόγραμμά μου και αν μου το αλλάξεις δε θα το αντέξω. Πρέπει να γνωρίζουν και το δευτερόλεπτο τι, που, πως.

Συχνά έχω ζευγάρια που έρχονται, όπου το άτομο δείχνει να έχει στοιχεία Άσπεργκερ χωρίς επίσημη διάγνωση και το άτομο, το ταίρι του δεν αντέχει αυτή τη συγκεκριμένη συμπεριφορά ότι πρέπει να είμαστε 8 και 8.01 να έχει περάσει, θα θυμώσει, θα φωνάξει κτλ. ή αν κάνω κάτι λάθος θα είναι πάνω από το κεφάλι μου πρέπει να το κάνεις έτσι και έτσι πρέπει να το κάνεις και αν δεν το κάνεις έτσι. Σα να έχει έρθει το τέλος του κόσμου. Δεν είναι ότι είναι παράξενοι άνθρωποι ή έχουν στοιχεία Ασπέργκερ ή έχουν διάγνωση Άσπεργκερ.

Εκκεντρικές συμπεριφορές, έχει παρατηρηθεί ότι κυρίως στη διάγνωση την παίρνουν τα αρσενικά του είδους, πέντε φορές πιο πολύ απ’ ότι τα θηλυκά του είδους, αυτό ίσως γιατί τα κορίτσια μπορεί να παρερμηνευθούν ως πάρα πολύ ντροπαλά, πολύ μοναχικά, πολύ τελειομανείς, ή να ανήκουν σε συγκεκριμένες κατηγορίες κοινωνικών ομάδων, όπως είναι οι Gothics, οι Emo κτλ.

Λοιπόν, όσον αφορά το από που έρχεται αυτό δυστυχώς η διάγνωση, η εξήγηση από που έρχεται είναι ένα μυστήριο μέχρι και σήμερα. Κάποιες θεωρίες αναφέρουν ότι ίσως να έχει, να υπάρχει ένας σχετισμός με εμβόλια, ιδιαίτερα στο εμβόλιο της ιλαράς, τώρα μπαίνω λίγο στα χωράφια των γιατρών και νιώθω λίγο άσχημα, αλλά σας λέω αυτά που ξέρω. Περιπτώσεις όπου υπήρχανε επιπλοκές στην εγκυμοσύνη ή έντονες λοιμώξεις. Είναι γενικώς ένα μυστήριο, το πως δημιουργείται και γιατί δημιουργείται. Το θέμα είναι ότι εφόσον είναι αυτό που λέμε fully functional μπορούν να είναι ανεξάρτητοι, έχουνε φοβερές ικανότητες κτλ. Το θέμα αυτό που χρειάζονται δεν είναι τόσο πολύ ιατρική και φαρμακευτική θεραπεία, όσο περισσότερο η θεραπεία του να μαθαίνουνε δεξιότητες κοινωνικές, να μαθαίνουν να μην εκφράζονται παράλογα, δηλαδή να λένε περίεργες λέξεις τη στιγμή που δεν πρέπει ή πρέπει να αντιμετωπίζουν τον άλλο με απόλυτη ψυχρότητα κτλ., όπως κάθε παιδί το οποίο μπορεί να αντιμετωπίζει προβλήματα κοινωνικοποίησης για τον α΄ ή β΄ λόγο στην παιδική του ηλικία, έτσι και ένα άτομα με Ασπέργκερ με την κατάλληλη θεραπεία και την κατάλληλη καθοδήγηση μπορεί να είναι ένας άνθρωπος που τουλάχιστον μαθαίνει να μιμείται πως πρέπει να συμπεριφέρεται κοινωνικώς.

Η Τελειομανία τώρα είναι ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Άσπεργκερ, αλλά εγώ θεωρώ ότι αυτό μπορεί να συμφέρει όλους και να δείτε ότι ίσως σας αφορά και ότι και εσείς ίσως έχετε κάποια στοιχεία τελειομανίας. Ιδιαίτερα τα άτομα, τα οποία είναι πολύ συγκεκριμένα και άτομα που βάζουν πολύ υψηλούς στόχους, συνεπώς και πετυχαίνουν πάρα πολύ στη ζωή τους. Σαφώς αν τους κάνουμε τις ανάλογες ψυχομετρήσεις, θα δούμε ότι προφανώς έχουνε αυτό που λέμε τελειομανία.

Ο Χιούιτ το 1990 διαπιστώσαμε ότι υπάρχουνε τρία βασικά είδη τελειομανίας. Αυτά είναι πρώτον η εσωτερικώς κατευθυνόμενη αυτό που λέμε self-oriented perfectionism,  το οποίο έχει να κάνει με το βασικό συστατικό, βάζω πολύ υψηλά στάνταρ για τον εαυτό μου. Αυτό δεν είναι κανένα πρόβλημα, αλλά δημιουργείται πρόβλημα, όταν αυτά τα υψηλά στάνταρ ακολουθούνται από συγκεκριμένο τρόπο σκέψης, από συγκεκριμένες συμπεριφορές οι οποίες παρεκκλίνουν απ’ αυτό που λέμε βοηθητικό, δε θα πω φυσιολογικό γιατί δεν υφίσταται αυτό. Βοηθητικό όσον αφορά την καθημερινότητα των ανθρώπων. Για παράδειγμα τα άτομα με το σύνδρομο Άσπερκερ μπορούν να περάσουνε ώρες ατελείωτες για να κάνουν το τέλειο σχέδιο και να χουνε χάσει το φαγητό τους, τα σπορ τους ή οτιδήποτε. Εξωτερικώς κατευθυνόμενοι other-oriented perfectionism, το βλέπουμε σχεδόν σε ναρκισσιστικές προσωπικότητες είναι τα άτομα τα οποία είναι πολύ δεικτικά, έχουν την τάση να κρίνουν πολύ αυστηρά τους άλλους γιατί έχουν τα ίδια, πάρα πολύ αυξημένα στάνταρ και προσδοκίες για τους άλλους. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν έχουν και για τον εαυτό τους. Και η κοινωνικώς κατευθυνόμενη Socially- prescribed perfectionism, που σημαίνει ότι το ίδιο το άτομο μπορεί να μην έχει υψηλά στάνταρ απαραίτητα, αλλά πιστεύει ότι υπάρχουν πολύ υψηλά στάνταρ από τους άλλους και πρέπει πάντα να αποδεικνύουν ότι είναι αρκετά καλοί. Σε περιπτώσεις συνδρόμου Ασπέργκερ αυτό ισχύει πάρα πολύ γιατί όταν πραγματικά πετυχαίνουν σε ένα τομέα, του ενδιαφέροντός τους, μετά αυξάνονται και τα δικά τους τα στάνταρς, αλλά πιστεύουν ότι δεν πρέπει να απογοητεύσουν και τους άλλους. Με αυτό θέλω να πω, ότι τα άτομα με Ασπέργκερ θέλουν πάρα πολύ την αποδοχή, θέλουν πάρα πολύ να έρχονται σε επαφή με κόσμο, όμως δεν έχουν τις δεξιότητες σε αντίθεση με κάποιες άλλες μορφές αυτισμού, αυτά τα παιδιά θέλουν να είναι κοινωνικά απλά δε γνωρίζουν τον τρόπο. Συνεπώς, πολύ συχνά απασχολούνται πάρα πολύ με το τελευταίο κομμάτι της τελειομανίας, όπου πολύ συχνά πιστεύουν ότι έχουν απογοητεύσει τους άλλους, ότι οι άλλοι τους κρίνουν πάρα πολύ αυστηρά. Συνεπώς μπορεί να αρχίσουν να αποφεύγουν κοινωνικές επαφές από φόβο να μην αποτύχουν.

Πίσω από την τελειομανία μια και είπα ο φόβος να μην αποτύχουν είναι ο βασικός φόβος να μην αποτύχουμε. Τι σημαίνει όμως αυτό; Στην ουσία πίσω απ’ όλα αυτά κρύβεται ο βασικός πρώιμος και ο πιο ουσιαστικός φόβος μετά το θάνατο που είναι η απόρριψη και υφίσταται θεωρώ σε όλους τους ανθρώπους. Μπορεί να βγαίνει σε διαφορετικές μορφές και ιδιαίτερα στα άτομα τα οποία ίσως έχουν κάποια κριτήρια αυτισμού, διότι οι ιδιάζουσα συμπεριφορά τους όταν θα αρχίσει και φαίνεται στα σχολεία, τότε αντιμετωπίζουν και τις ανάλογες συμπεριφορές από το περιβάλλον.

Λοιπόν, ο φόβος της αποτυχίας που συνεπώς είναι ο φόβος της απόρριψης είναι το κεντρικό σημείο της τελειομανίας. Δεν είναι όμως μόνο αυτό, πολλές φορές είναι και η επιβράβευση των ικανοτήτων, πράγμα που συμβαίνει και στα παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ, ακριβώς επειδή είμαστε πολύ καλοί σε κάποια πράγματα. Είμαστε πρώτοι μαθητές, πάντα παίρνουμε τα άριστα. Είμαστε το καλύτερο παιδί της οικογένειας, νιώθουμε ένα τεράστιο βάρος το οποίο δεν πρέπει να αποβάλουμε από πάνω μας, γιατί αν το αποβάλλουμε δεν είμαστε πλέον καλοί. Είναι μία άλλη φύση της τελειομανίας. Και επίσης, οι γονείς οι οποίοι μπορεί να είναι οι ίδιοι μοντέλα τελειομανίας οπότε το παιδί μπορεί… ξεφεύγω λίγο από το θέμα του Ασπέργκερ, αλλά επειδή είναι κεντρικό της τελειομανίας… ότι μαθαίνετε καλό είναι. Και οι ίδιοι οι γονείς μπορεί είτε να είναι μοντέλα τελειομανίας, ψηλά ιστάμενα άτομα κτλ., όπου το παιδί μιμείται τη συμπεριφορά του και πιστεύει ότι αυτό πρέπει να φτάσει, είτε οι γονείς είναι πάρα πάρα πολύ αυστηροί και έχουν υψηλές απαιτήσεις.

Τώρα κάπου εκεί έχουμε τη γέννηση της τελειομανίας και δεν είναι πρόβλημα η τελειομανία, γιατί ιδιαίτερα με τα άτομα με Άσπεργκερ να σας πω μερικά ονόματα που υπάρχουνε υποθέσεις ότι έχουν κριτήρια Ασπέργκερ κάποιοι απ’ αυτούς είναι ο Einstein, είναι ο Mozart, είναι ο Beethoven, ο Graham Bell, είναι ο Edison, είναι ο Robbie Williams,  ηθοποιός. Αυτό είναι ένα ωραίο παράδειγμα ο Robbie Williams, ο οποίος μέσα από την τέχνη του έμαθε να μιμείται συμπεριφορές κοινωνικές, όχι απαραίτητα να είναι ο ίδιος, αλλά τουλάχιστον να το μιμείται, άρα λοιπόν κάποια απ’ αυτά τα παραδείγματα όπως ο George Washington, Franklin Roosevelt και διάφορα άτομα που φτάσανε πάρα πολύ ψηλά τελειομανείς, τα καταφέρανε παρόλα αυτά πιθανότατα ανήκουν στην κατηγορία του αυτισμού ίσως στην αρχή. Άρα δεν είναι κακό να είσαι τελειομανείς και ίσως τα στοιχεία του αυτισμού να μην είναι αυτού του Άσμπερκερ, να μην είναι τόσο αρνητικά, προσωπικά έχω και πολλούς συναδέλφους από τα αγγλικά πανεπιστήμια, που είχανε διάγνωση και ήταν πάρα πάρα πολύ καλοί στη δουλειά τους, απλά λίγο δε μας άφηναν να κάνουμε διάλειμμα, γιατί έπρεπε να γυρίσουμε στην ώρα μας.

Το κακό όμως της τελειομανίας και εκεί ίσως που έρχεται και η θεραπεία. Είναι να μάθει το άτομο, είτε είναι παιδί, είτε είναι ενήλικας να αποβάλει τα αρνητικά της τελειομανίας. Τα θετικά είναι να βάζουμε στόχους και να τους πετυχαίνουμε. ….και οι δικοί του φτιάξανε ένα πιο εξελιγμένο τελειομανίας που είχε το doubts about actions, που είναι η αμφισβήτηση για τις πράξεις και η αυτό-αμφισβήτηση, έντονη ανησυχία για λάθη που είτε γίνανε ή που είτε μπορεί να έχουν συμβεί, σε ένα άτομο που ασκεί πολύ έντονη κριτική και πόσες φορές δεν το έχουμε πει: Δεν έπρεπε να το πω αυτό, να δεις τώρα που παρεξηγήθηκε, να δεις που θα γίνει αυτό το λάθος και να δεις τώρα που θα χάσω τη δουλειά μου και που θα γίνει αυτό κτλ. κτλ. μου θυμίζει το ανέκδοτο με ένα γρύλο. Λοιπόν πράγμα που δημιουργεί πάρα πάρα πολύ έντονα συναισθήματα, όπως πάρα πολύ έντονα συναισθήματα εγκλωβισμού, θυμού, που συνοδεύονται από τις ανάλογες συμπεριφορές που θα τις δούμε σε λίγο. Τα εξαιρετικά υψηλά στάνταρς που τα άτομα με σύνδρομο Άσπερκερ τα έχουνε πολύ έντονα είναι ότι είναι τόσο υψηλά και τόσο υπερβολικά τα στάνταρς, τα οποία πολύ συχνά είναι δύσκολο να τα φτάσουμε. Συνεπώς μπαίνουμε στο φαύλο κύκλο, είδες δεν τα κατάφερα, είδες είμαι άχρηστος, η αυτοκριτική που συνοδεύεται τις ανάλογες συμπεριφορές που θα τις δούμε σε λίγο. Διχοτομική σκέψη όλα ή τίποτα. Ιδιαίτερα τα άτομα με Άσπεργκερς έτσι σκέφτονται γιατί δεν έχουν κριτική ικανότητα, δεν έχουνε μάθει να βλέπουν την γκρίζα ζώνη, μέσα απ’ αυτό θα πω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που γνωρίζω κάπως έτσι σκέφτονται. Ή είμαι τέλειος ή δεν είμαι. Ή όλα θα πάνε καταπληκτικά ή όλα πήγαν χάλια, επειδή κάποιος δε διασκέδασε στο πάρτι μου, το πάρτι μου ήταν ένα αίσχος. Επειδή με κορόιδεψε η Βαγγελιώ, δε με συμπαθεί κανένας κτλ. Καταστροφολογία πάμε πίσω στο ανέκδοτο του γρύλου, θα γίνει αυτό, θα γίνει εκείνο και μετά θα διώξουν και θα με κάνουν και θα με ράνουν και θα με κτλ κτλ. και το διάβασμα της σκέψης. Δε θα πω ότι αυτό το κάνουν τα άτομα με Άσπεργκερ, γιατί πολύ απλά δεν έχουν αυτή την ικανότητα να διαβάζουνε τις συμπεριφορές των άλλων, παρόλα αυτά το κάνουν όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι και δι οι τελειομανείς.

Οι επαναληπτικές και οι καταναγκαστικές συμπεριφορές και επανεξέταση το βλέπουμε πάρα πολύ συχνά, σχεδόν όλες τις μορφές αυτισμού, να το τσεκάρω και να το ξανατσεκάρω, να το κάνω τριάντα φορές, να σιγουρευτώ ότι είναι σίγουρα σωστό. Η εργασιομανία, μπορεί να δούμε ένα άτομο να δουλεύει 20 ώρες, είμαι σίγουρη ότι πολλοί απ’ εδώ μέσα δεν το κάνουν αυτό ιδιαίτερα οι γιατροί. Να προσπαθούν όλο και περισσότερο και περισσότερο να πετύχουν το απόλυτα τέλειο, έτσι ξεχνώντας όλη την υπόλοιπη ζωή τους. Αποφυγή, που είναι κάτι το οποίο χαρακτηρίζει τα άτομα με Άσπεργκερ, γιατί στην ουσία πιστεύουν ότι δεν μπορούν να καταφέρουν να έρθουν σε επαφές με ανθρώπους. Αυτό το βλέπουμε όμως και σε γενικότερα άτομα, ότι οτιδήποτε πιστεύουν μπορεί να καταλήξει σε αποτυχία ή απόρριψη θα το αποφύγουνε, αναβλητικότητα πολύς κόσμος έρχεται και μου λέει είμαι τεμπέλης, βαριέμαι και στην ουσία είναι μη βοηθητική τελειομανείς και όταν τους το λέω αυτό σοκάρονται και μου λένε μα εγώ; Εγώ τα έχω παρατήσει όλα, δηλαδή ξεκίνησα τη σχολή μου και την παράτησα. Ξεκίνησα καράτε και το παράτησα. Ξεκίνησα αγγλικά και τα παράτησα. Δεν είναι ότι είναι τεμπέληδες ή ανεύθυνοι είναι το ότι ακριβώς επειδή έχουν υψηλά στάνταρτ και υψηλές απαιτήσεις από τον εαυτό τους δημιουργείται τόσο έντονο βάρος στο ψυχισμό τους που η πιο εύκολη λύση στην τελική είναι ή να αναβάλλουν ή να τα παρατήσουν.

Εντατική οργάνωση, βασικό χαρακτηριστικό του συνδρόμου Ασπέργκερ και των περισσοτέρων τελειομανών. Φτιάχνω λίστες για τις λίστες που θα κάνω λίστα για τη λίστα ω λίστα και αργοπορία, διότι συνήθως οι τελειομανείς πάντα δεν έχουν χρόνο, όπως εγώ σήμερα. Λοιπόν, η γνωσική συμπεριφοριστική θεραπεία είναι μία μορφή θεραπείας πάρα πάρα πολύ άμεση. Είναι ένα πολύ συνεργατικό μοντέλο. Έχω δουλέψει με άτομα με σύνδρομο Ασπέργκερ και άτομα τα οποία θα έχουν κάποια από τα κριτήρια Άσπεργκερ, αλλά όχι την επίσημη διάγνωση γιατί είναι και δύσκολο να υπάρξει διάγνωση.

Η γνωσική συμπεριφοριστική εστιάζει πάρα πολύ στον τρόπο που σκεφτόμαστε, στον τρόπο που συμπεριφερόμαστε. Πως αυτό επηρεάζει την ψυχολογία μας και τα συναισθήματά μας. Σα να γίνεται ένας φαύλος κύκλος. Παράδειγμα πιστεύω ότι σκέφτεσαι ότι είμαι ανίκανη, αρχίζω και τρέμω από το άγχος μου, σκέφτομαι ότι δε θα τα καταφέρω, αγχώνομαι ακόμα πιο πολύ, σταματάει η σκέψη μου και η συμπεριφορά να σηκωθώ να φύγω και να αναβάλω την ομιλία και πέφτω σ’ αυτό το φαύλο κύκλο. Και το περιβαλλοντολογικό μου μπορεί να είναι ο τρόπος που με κοιτάς Διονύση. Η γνωστική λοιπόν αναδόμηση δουλεύοντας με αυτά τα άτομα είναι πρώτα πρώτα να κάνουμε αυτό που λέγεται normalizing δηλαδή να σταματήσει κάτι να είναι τόσο ιδιάζων τόσο περίεργο, τόσο unnormal, τόσο μη φυσιολογικό. Πολύ συχνά λοιπόν στα άτομα με Άσπεργκερ είναι πολύ σημαντικό να δείχνουμε κατανόηση και οι συνάδελφοι τους να δείχνουν κατανόηση, να μη μεγαλοποιούν καταστάσεις και θα έλεγα και σε μεγαλύτερη κλίμακα όταν ένας άνθρωπος έχει κάποιες ιδιάζουσες συμπεριφορές ή μη βοηθητικές συμπεριφορές είναι πολύ σημαντικό να του λέμε ξέρεις κάτι δεν είσαι και ο μόνος και εγώ το κάνω καμιά φορά, γιατί αν κοιτάξουμε τα κριτήρια λίγο πολύ μπορεί να πιάσουμε ότι και εμείς έχουμε στοιχεία Άσπεργκερς.

Συμπεριφοριστικά πειράματα αφορούν να δουλέψουμε με αυτά τα άτομα μαθαίνοντας τα μέσα από την ψυχοεκπαίδευση, κοινωνικές δεξιότητες, πως να μιλάνε, πως να συμπεριφέρονται, πως να κάνουν χειραψία, πως να κρατάνε βλεμματική επαφή. Πως να κάνουν μικρά πειράματα του τύπου, θα πας γυμναστήριο και θα πιάσεις συζήτηση με το διπλανό σου για τουλάχιστον 3 λεπτά, ούτως ώστε να αρχίζει να εξοικειώνεται το άτομο και να παίρνει περισσότερη αυτοπεποίθηση όσον αφορά τις δεξιότητες. Μπορεί να έχει να κάνει με έκθεση στη φοβία ή συμπεριφοριστικές συμπεριφορές. Θα πας εσύ και θα ψωνίσεις. Θα πας εσύ και θα γυρίσεις τον καφέ. Και θα το κάνεις με ένα τέτοιο τρόπο που δε θα προκαλέσεις πρόβλημα. Έχει να κάνει με ένα παιχνίδι ρόλων, Roll play. Ας κάνουμε λοιπόν μια υποτιθέμενη συζήτηση και να δούμε πως συζητάς και τι λες και ίσως να το μαγνητοσκοπήσουμε κιόλας για να το δει το άτομο και να το τελειοποιήσει. Δουλεύω πολύ καλά με Άσπεργκερς είναι τελειομανείς και το πιάνουν το νόημα. Εσωτερικοί διάλογοι, είναι δύσκολο γιατί δεν έρχονται σε επαφή με το συμπονετικό κομμάτι, παρόλα αυτά μέσα από τη δουλειά μου έχω μάθει ότι και αυτό μπορούμε να το καλλιεργήσουμε, είτε αυτό έχει να κάνει με ψυχοεκπαίδευση και συνεχόμενη εκπαίδευση του συμπονετικού διαλόγου. Σίγουρα όμως μπορούμε να δουλέψουμε στον εντελώς αυστηρό κριτή που έχουνε μέσα τους οι τελειομανείς και οι Άσμπερκερς και να αλλάζουμε λίγο αυτή τη συμπεριφορά με διαλόγους. Μόλις είπες ότι είσαι άχρηστος κτλ. κτλ. Ας κάνουμε αναδόμηση στις σκέψεις, ας δούμε αποδεικτικά στοιχεία ότι δεν είσαι άχρηστος και ας δοκιμάσουμε μαζί να μιλήσουμε στον εαυτό μας με ένα διαφορετικό τρόπο. Δουλεύοντας με τα Άσπεργκερ ποτέ δεν περιμένω να δω τα τέλεια αποτελέσματα γιατί αυτό δεν υφίσταται, αλλά σαφώς να είναι άτομα τα οποία μπορούν να εντάσσονται πάρα πολύ άνετα στο κοινωνικό σύνολο, να μπορούν να κάνουν πρακτικές κοινωνικών δεξιοτήτων να μπορούν να αποκτήσουν σχέσεις και μπορούν και το κάνουν. Το ίδιο πιστεύω ότι ισχύει και για το σύνδρομο Down, ότι τα πάντα έχουνε να κάνουνε με εκπαίδευση, προσήλωση, συμπόνοια και προσοχή, δηλαδή αν εκπαιδεύσεις έναν άνθρωπο γιατί εκεί βασίζεται και η γνωσική συμπεριφοριστική στη μάθηση, τότε μπορούμε να δούμε θαύματα. Συγκεκριμένα άτομα, ήδη σας έχω πει κάποια ονόματα. Το θέμα είναι να μη δημιουργούνται προβλήματα στη δική τους προσωπική ζωή.

Αν υπάρχουν κάποιες ερωτήσεις…;

Πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία. Ευχαριστώ. Νομίζω ότι πολλοί απ’ εμάς είδαμε κάποια χαρακτηριστικά του σύνδρομου Ασπέργκερ πολύ γνωστά. Λοιπόν,  ήθελα να πω, ότι υπάρχει όπως είπαμε προηγουμένως η συναισθηματική εν συναίσθηση, να καταλαβαίνουμε δηλαδή όπως κάνουμε οι φυσιολογικοί άνθρωποι τα συναισθήματα του άλλου, να καταλαβαίνουμε τι νιώθει εκείνη τη στιγμή από τις κινήσεις του, τους μορφασμούς του, πως εκφράζει, από τον τόνο της φωνής κτλ. που αυτό έχουνε έλλειμα οι ασθενείς με Ασπέργκερ. Ε…όμως υπάρχει και η νοητική εν συναίσθηση, δηλαδή να καταλάβω το πως σκέφτεται ο άλλος, με τη νόησή μου. Δηλαδή με το λόγο και με τη λογική μου, τη φρόνησή μου και τη νόησή μου, λοιπόν σ’ αυτό πρέπει να είναι εξαιρετική και είναι εξαιρετική οι ασθενείς με Άσπεργκερ και ίσως είναι και καλύτεροι ασθενείς για τους γνωστικούς συμπεριφορικούς ψυχολόγους γιατί επειδή απ’ όσο γνωρίζω και το είπατε κιόλας η συγκεκριμένη αυτή ψυχολογική σχολή που για μένα είναι και η πιο σοβαρή ψυχολογική σχολή αυτή που ταιριάζει με τη νευροβιολογία και τη νευροψυχολογία, πως δουλεύει δηλαδή ο ανθρώπινος εγκέφαλος επειδή βασίζονται αυτός ο τρόπος ψυχολογικής ψυχοθεραπείας με τη γνώση, οι ασθενείς με Ασπέργκερ ουσιαστικά μαθαίνουν να γνωρίζουν τους άλλους παίζοντας αυτούς τους ρόλους. Το θέμα είναι γίνονται ευτυχείς ή απλώς γίνονται καλύτεροι ηθοποιοί, οπότε τους αποδέχονται οι άλλοι γιατί η τελειομανία είναι και ένας δρόμος για την κατάκτηση της δυστυχίας. Γιατί όσους στόχους και να βάζουμε ποτέ δε θα τους καταφέρουμε.  Το θέμα είναι μετά απ’ όλα αυτά μαθαίνουνε να ωριμάζουν και συναισθηματικά ας πούμε ή τουλάχιστον να αντιλαμβάνονται το συναίσθημά τους και το συναίσθημα των άλλων ή το κάνουν μόνο σα ρόλο;

Πάρα πολύ ωραία ερώτηση! Όπου με παραπέμπει να σκεφτώ ότι αν σας πω ότι δεν βάζουμε το τίτλο άτομο με Άσπεργκερ, τελικά οι άνθρωποι φτάνουνε στην ευτυχία; Δε θα συμφωνήσω γιατί θεωρώ ότι η ευτυχία αν είναι μία κλίματα συνεχόμενης κατάστασης, τότε μιλάμε για μία άλλη μορφή αυτισμού δε θα ήταν φυσιολογικό να είμαστε πάντα ευτυχισμένοι, αλλά να αντιμετωπίζουμε ή να βιώνουμε καταστάσεις που είναι λιγότερο προβληματικές στην καθημερινότητα μας. Θεωρώ λοιπόν ότι ένα άτομο με Άσπεργκερ είναι απίστευτα πανευτυχής όταν κάθεται για 36 ώρες πάνω από ένα σύστημα και έχει κάνει hacking γιατί πολλοί χάκερς έχουν Ασπέργκερ και ζούνε τον απόλυτο οργασμό νοητικό και τον ενδιαφέρει πολύ λιγότερο αν η κοπέλα του εκείνη τη στιγμή τον αγκάλιασε και τον φίλησε. Άρα, βιώνουν την ευτυχία, αλλά σε διαφορετική κλίμακα ή μάλλον από διαφορετική σκοπιά απ’ ότι εμείς. Οι άνθρωποι με εν συναίσθηση. Αν για αυτούς ευτυχία θεωρείται εγώ θέλω να έχω έναν άνθρωπο στο σπίτι μου και να με συντροφεύει και να μου φτιάχνει τον καφέ όταν εγώ κάνω hacking, όταν μάθει τις συμπεριφορές που χρειάζονται για να μπορέσει να διαμορφώσει τέτοιου είδους σχέσεις, είναι ευτυχισμένο. Αν μιλάμε για συναισθηματική νοημοσύνη θα πω πως όχι. Δεν πιστεύω ότι έχουν, πληγώνονται, αλλά δεν πιστεύω ότι έχουν την ικανότητα να νιώσουν. Όμως αυτό το πιστεύω γενικότερα για τους ανθρώπους που ανήκουν σε μία κατηγορία που δεν έχουν εν συναίσθηση και δεν είναι απαραίτητα τα άτομα με Άσπεργκερ, αλλά και τα άτομα που ίσως ανήκουν σε μία κλίμακα ψυχοπάθειας και υπάρχουν πάρα πολλοί. Πολλοί είναι και στη Βουλή και σε πολύ υψηλά ιστάμενες θέσεις που εκεί εγώ έχω παραδώσει τα όπλα και λέω όχι …τη λεγόμενη κοινωνική ψυχοπαθής, όλοι έχουμε γνωρίσει κάποιον μπορεί να το καταλάβουμε  ή μπορεί να μη το καταλάβαμε. Ότι όχι δε νιώθουν συναισθηματική νοημοσύνη έτσι όπως τι νιώθει ένας άνθρωπος με εν συναίσθηση, όμως μπορούν να μάθουν να βιώνουν μία κατάσταση, όπου νιώθουν πληρότητα.

Πληρότητα δεν αρκεί να τη σκεφτεί κανείς μόνο, πρέπει και να τη βιώσει. Με την έννοια αυτή δηλαδή, αν η ευδαιμονία είναι, όπως είχε πει και ένας αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος που είπατε σήμερα το πρωί, ο Επίκουρος, ότι είναι η απονία του σώματος και η αταραξία της ψυχής, δηλαδή να μην είμαστε ταραγμένοι και οτιδήποτε δυσκολία μας έρθει στη ζωή μας να μπορούμε με τη φρόνησή μας να τα αντιμετωπίσουμε και να έχουμε και φιλικές σχέσεις με τους άλλους γιατί μόνοι μας δε μπορούμε να ‘μαστε ευτυχισμένοι αν αυτή είναι η ευδαιμονία, η ευτυχία όπως δείχνουν και διάφορες ψυχολογικές μελέτες δηλαδή και δε χρειαζόμαστε πολλά πράγματα για να ΄μαστε ευτυχισμένοι, αρκεί να έχουμε να φάμε, να πιούμε και φίλους και φρόνηση. Λοιπόν, αυτά τα άτομα θέλουνε να είναι έτσι λειτουργικοί; Γιατί ο άλλος ορισμός της ευδαιμονίας είναι αυτός που είχε πει ο Αριστοτέλης, λάθος έκανε κατά τη γνώμη μου ότι είναι να βάζουμε συνέχεια στόχους και να τους πετυχαίνουμε, να βάζουμε στόχους και να τους πετυχαίνουμε, που δεν είναι …αυτό είναι το κυνήγι της δυστυχίας, με αυτή την έννοια γλιτώνουν την ταραχή από διάφορες δύσκολες καταστάσεις ή βιώνουμε φιλικές σχέσεις με το περιβάλλον τους; Νιώθουν όμορφα;

Ναι…θα πω ότι βιώνουνε φιλικές σχέσεις, έχουν την ικανότητα να έχουν φιλικές σχέσεις, σαφώς δεν είναι τα άτομα που θα έρθουν σε ένα πάρτι και θα κερδίσουν τις εντυπώσεις παρόλα αυτά ο Robbie Williams το κάνει… έχουν την ικανότητα να διαμορφώσουν και ερωτικές σχέσεις κανονικότητα και μακροχρόνιες και μάλιστα επειδή είναι πολύ συγκεκριμένα άτομα διατηρούν σταθερές σχέσεις και σταθερές δουλειές. Το πρόβλημά τους μπορεί να είναι πολύ περισσότερο του ότι η ιδιάζουσα συμπεριφορά τους μπορεί να τους κοστίσει τη δουλειά τους. Έτσι… οπότε όλα αυτά μαθαίνονται περισσότερο δε θα ‘ρθει αυτός γιατί έχει πρόβλημα ο ίδιος απαραίτητα, απλά μου λένε οι συνάδελφοι μου ότι συμπεριφέρομαι με ένα περίεργο τρόπο και τέλος πάντων ας το φτιάξουμε γιατί δε μπορώ να συνεννοηθώ, οπότε ναι… σαφώς και μαθαίνεται. Είναι πολύ σχετικό τι το ο καθένας θεωρεί αυτή την αφετηρία ευτυχία. Έτσι ξέρουμε ότι και αυτά τα άτομα θέλουν να έχουν επαφές, αποζητάνε την αποδοχή πάρα πολύ και εκεί μπορούν να μάθουν τι συμπεριφορές ακολουθούν που προκαλούν την απόρριψη και περισσότερο εγώ δουλεύω στην αυστηρή αυτοκριτική και στις εμμονές και στο ότι πρέπει να το κάνω τέλειο και αυτό σημαίνει ότι χάνω πάρα πολύ χρόνο και αγχώνομαι και τρέχω έναν αγώνα δρόμου μόνος, που βγαίνω πάντα δεύτερος. Και σε μεγαλύτερο πλαίσιο όσον αφορά την τελειομανία λέω δεν είναι τίποτα κακό να βάζουμε στόχους, το θέμα είναι όταν τον πετύχουμε το στόχο να το απολαύσουμε.

Κατηγορία: ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΣΠΕΡΓΚΕΡ

Tags: ΤΕΛΕΙΟΜΑΝΙΑ