Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται: τι σημαίνει η φράση;
Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται
Γράφει ο Βασίλειος Αρετάκης
Φιλόλογος
Η φράση «Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται» προέρχεται από το έργο «Γνῶμαι μονόστιχοι» του Αθηναίου κωμωδιογράφου Μενάνδρου (344/3-292/1 π.Χ.), όπου ανθολογούνται 866 γνωμικά. Μερικά απ’ αυτά φαίνεται να ανήκουν στον Μένδανδρο, ενώ τα περισσότερα προέρχονται από άλλους δραματικούς ποιητές, από ισοκρατικούς λόγους, αισώπειους μύθους κ.ά.
Οι λέξεις του γνωμικού είναι, λίγο-πολύ, γνωστές:
δρύς, δρυός: βελανιδιά
πίπτω (πεσούσης): πέφτω
πᾶς, πᾶσα, πᾶν: όλος, όλη, όλο
ἀνήρ, ἀνδρός: άνδρας, άνθρωπος
ξυλεύομαι: κόβω ξύλα, προμηθεύομαι ξύλα
Έτσι, η εν λόγω φράση κατά κυριολεξία σημαίνει: Όταν η βελανιδιά πέσει, κάθε άνθρωπος κόβει ξύλα.
Η μεταφορική σημασία του γνωμικού είναι: Όταν κάποιος ισχυρός άνθρωπος ή θεσμός χάσει τη δύναμή του, τότε όλοι προσπαθούν να επωφεληθούν, να κερδίσουν κάτι από την πτώση του.
Παραδείγματα:
- – Ο αρχηγός της ομάδας δεν έβαλε γκολ ούτε σε αυτό το παιχνίδι. Συμπαίκτες και διοίκηση, οι οποίοι τον αποθέωναν μέχρι την περσινή σεζόν, ούτε λίγο ούτε πολύ χρέωσαν την ήττα της ομάδας σε εκείνον.
– Τι περίμενες; Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται.
- – Όταν έγινε γνωστή η ασθένεια του υπουργού, οι τρεις υφυπουργοί έσπευσαν να δηλώσουν στον πρωθυπουργό ότι είναι πρόθυμοι να αναλάβουν τα καθήκοντά του. Απ΄ ότι καταλαβένετε «Δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται».
Η φράση αυτή χρησιμοποιείται ιδιαίτερα από τους φιλολόγους σαν παράδειγμα, όταν διδάσκουν το φαινόμενο της γενικής απόλυτης μετοχής. Η επιρρηματική-χρονική μετοχή «πεσούσης» (β΄ αόριστος του ρήματος «πίπτω») δεν είναι συνημμένη στο υποκείμενο «ἀνὴρ» του ρήματος «ξυλεύεται», άρα είναι γενική απόλυτη μετοχή.
Δείτε ακόμα:
Κατηγορία: ΓΛΩΣΣΙΚΑ