Πυθαγόρας ο Σάμιος «Animated…Φιλόσοφοι» Επεισόδιο 1
Πυθαγόρας «Animated…Φιλόσοφοι»
Βρισκόμαστε στα 570 π.Χ. σε ένα μικρό νησί της Ελλάδας, τη Σάμο. Εκεί γεννιέται ο άνθρωπος που πρώτος δημιούργησε και έδωσε στον κόσμο τη λέξη φιλοσοφία. Κανείς μέχρι τότε δε γνώριζε τι είναι η φιλοσοφία, πολύ απλά διότι αυτή δεν υπήρχε ως έννοια. Μέχρι που εκείνος εμφανίστηκε και την έβαλε στην καρδιά του παγκόσμιου πολιτισμού. Και το όνομα αυτού Πυθαγόρας.
Πνεύμα Εποχής του Πυθαγόρα
Ο Πυθαγόρας ο Σάμιος γεννήθηκε σε μία περίοδο όπου όλοι οι διανοούμενοι της εποχής ασχολούνταν με τον Θεό. Ήταν μία προσπάθεια να πλησιάσουν το νου του θεού. Μία προσπάθεια να καταλάβουν την τάξη και την οργάνωση, το θεϊκό σχέδιο, όπως θεωρούσαν διέπει την πραγματικότητα. Όχι πάντοτε με τα καλύτερα αποτελέσματα. Ο Πυθαγόρας αποτελεί μέρος της μεγάλης θεολογικής και μυστηριακής παράδοσης του ορφισμού. Επίκεντρο του οποίου ήταν οι Δελφοί. Εμφανίστηκε σε μία περίοδο που η σοφία και η εξουσία του ορφισμού άρχισε να αμφισβητείται. Ο Πυθαγόρας ανανέωσε τον ορφισμό, εμπλουτίζοντας τον με ένα νέο πιο ορθολογικό και επιστημονικό πνεύμα. Η φιλοσοφία του Πυθαγόρα ήταν τόσο σημαντική, ώστε παρόλο που δημιουργήθηκε πριν από 2.500 χρόνια επηρέασε δραστικά μέχρι σήμερα τις ζωές όλων μας. Ήδη όσο ζούσε θεωρούνταν θρυλική φυσιογνωμία. Η δύναμη του λόγου του, οι υπερφυσικές δυνάμεις που φαίνεται να είχε, αλλά και η προότητα του, τον είχαν κυριολεκτικά θεοποιήσει στα μάτια των μαθητών του. Δε ξέρουμε με σιγουριά όμως ποιες από τις ιστορίες που το συνοδεύουν είναι πραγματικότητα και ποιες μύθοι. Όχι μόνο διότι ο ίδιος δεν έγραψε ποτέ τίποτα, αλλά ακόμα διότι οι οπαδοί του απέδιδαν στο δάσκαλό τους όλες τις δικές τους φιλοσοφικές και επιστημονικές ανακαλύψεις. Μεταξύ μας…παίζει να τους έκλεβε και μερικές ιδέες, δηλαδή. Πριν ιδρύσει τη δική του σχολή η αναζήτηση του για γνώση τον οδήγησε σε πολλά και μακροχρόνια ταξίδια στην Ελλάδα και στην Ανατολή. Έζησε 23 χρόνια στην Αίγυπτο και λέγεται ότι ήταν ο πρώτος και ο τελευταίος δυτικός που έγινε δεκτός και μυήθηκε των Αιγυπτιακών μυστηρίων. Επίσης έζησε 10 χρόνια στην Περσία όπου και ήρθε σε επαφή με την ασιατική σοφία μέσα από τη συνύπαρξή του με τους Βαβυλώνιους ιερείς και μάγους. Με την ολοκλήρωση αυτής της περιόδου λέγεται πως γνώριζε όλα τα τελετουργικά, όπως και τη φιλοσοφία των μεγάλων θρησκειών της εποχής. Ύστερα από 30 τουλάχιστον χρόνια περιπλανήσεων ιδρύει στον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας τη δική του σχολή. Πρόκειται για μία αδελφότητα που λειτουργούσε ως μία επιστημονική, φιλοσοφική, καλλιτεχνική και ταυτόχρονα πολιτική οργάνωση. Είναι ο πρώτος στην ιστορία που με τη σχολή του δημιούργησε μία κοινότητα που χαρακτηριζόταν από την ισότητα και την ισονομία όλων των μελών της, όπως οραματίστηκαν και επιδίωξαν αργότερα πολλοί. Παράδειγμα από τον Μάρξ έως τους χίπης. Ακόμη είναι ο πρώτος που αναγνώρισε τις γυναίκες ως ισότιμες με τους άντρες. Καινοτομία τεράστια για την εποχή. Αφού για να ζήσει η ανθρωπότητα κάτι τέτοιο, έπρεπε να φτάσουμε στον 20ο αιώνα. Οι Πυθαγόρειοι έπρεπε να ζουν με συγκεκριμένες αρχές, όπως η φιλία και η αλληλοβοήθεια, αλλά και με σχετικές διατάξεις, όπως η χορτοφαγία, η προσευχή και ο διαλογισμός. Ο δάσκαλός τους μάλιστα, είχε και την όχι λογική απαίτηση από τους μαθητές του να μην τρώνε ποτέ και για κανένα λόγο κουκιά. Ο καθένας με τις ιδιοτροπίες του….τέλος πάντων. Καθοριστικής σημασίας ήταν ο κανόνας της σιωπής. Απαγορευόταν να διαρρεύσει έξω από τη σχολή οποιαδήποτε διδασκαλία. Και αυτό διότι ο Πυθαγόρας σαν σωστός ορφικός. Θεωρούσε τη γνώση της αλήθειας πρωτίστως ως αποτέλεσμα μίας μυστικής ενόρασης, μίας αποκάλυψης, που χαρίζει η θεότητα στους εκλεκτούς της όπως τον ίδιο. Έτσι και η διδασκαλία αυτής της αλήθειας μπορεί να γίνει μόνο σε λίγους μαθητές και μόνο μυσταγωγικά.
Η ιδέα της μετενσάρκωσης
Καθοριστική ήταν για τους Πυθαγόρειους η ιδέα της μετενσάρκωσης. Σύμφωνα με την ιδέα αυτή η ψυχή του ανθρώπου είναι ξεχωριστή από το σώμα του και είναι αθάνατη. Πιστεύεται λοιπόν πως ο κάθε άνθρωπος έχει ζήσει πολλές ζωές, πριν ακόμα γεννηθεί, αλλά και θα ζήσει και άλλες, με απώτερο σκοπό να φτάσει στην τελειοποίηση της ψυχής του. Την ταύτισή της με το θεϊκό επίτευγμα. Για να γίνει αυτό χρειάζεται η επίγεια ζωή να είναι ενάρετη να βάζει ένα μέτρο στις επιθυμίες του σώματος, χωρίς βέβαια να τις καταπνίγει και μαζί να καλλιεργεί τις ανώτερες δυνάμεις του πνεύμα τος, όπως τη λογική, τη γνώση, την ηθική και την διαίσθηση. Οι Πυθαγόρειοι έτσι δεν φοβόντουσαν την εμπειρία του θανάτου, αφού το τέλος της εδώ ζωής δε σηματοδοτούσε, παρά την αρχή της επόμενης. Η ψυχή μας όπως πίστευαν συνεχίζει την πορεία της και μετά το θάνατο. Μεταβαίνοντας σε μία επόμενη σάρκωση, σε μία επόμενη πίστα, αν το δούμε για λίγο σαν ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι προκειμένου να κερδίσει και έτσι και νέες εμπειρίες. Στις μέρες μας πάντως υπολογίζεται πως τη μετενσάρκωση πιστεύει το περισσότερο από το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού.
Αριθμητική
Στην εποχή του Πυθαγόρα η φιλοσοφία και η επιστήμη ήταν ακόμη το ίδιο πράγμα. Όχι όπως τώρα που πλακώνονται μεταξύ τους προσπαθώντας με κόπο να είναι πολιτισμένοι ο ένας με τον άλλο. Ο Πυθαγόρας λοιπόν λάτρευε τα μαθηματικά. Πίστευε σε μία εποχή που δεν είχαν ιδέα ακόμα για το τι είναι μαθηματικά, πως μέσα απ’ αυτά μπορούμε να καταλάβουμε την οργάνωση και τη λογική που διέπει τον κόσμο. Η λέξη κόσμος μάλιστα με το νόημα που σήμερα χρησιμοποιούμε διεθνώς είναι δικό του δημιούργημα. Κόσμος σήμαινε ως τότε το κόσμημα, η ομορφιά και από τον Πυθαγόρα και ύστερα ο όρος υποδηλώνει την παγκόσμια τάξη, την αρμονία που διέπει την πραγματικότητα. Σύμφωνα λοιπόν με τους Πυθαγόρειους είναι τα μαθηματικά που μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε το θεϊκό σχέδιο, την οργάνωση που υπάρχει στον κόσμο ενάντια στο χάος που την ίδια στιγμή το διέπει. Έτσι για τους Πυθαγόρειους αν υπήρχε ένα βιβλίο με τα μυστικά και τους κανόνες τους, τούτο θα ήταν γραμμένο από αριθμούς και μαθηματικά σύμβολα. Με αυτά και με τα άλλα, οφείλουμε στο φιλόσοφό μας σήμερα, ορισμένες από τις πιο στοιχειώδης θέσεις τις γεωμετρίας και της αριθμητικής, όπως η δεκάδα. Ο αριθμός 10 είναι ο πλέον ιερός στην Πυθαγόρεια σκέψη. Ίσως στις μέρες μας οι πάντες πια καταμετρούμε ασυναίσθητα τα πράγματα με βάση ακριβώς τη δεκάδα. Όλοι οι αριθμοί που θεωρούμε στρόγγυλους αποτελούν πολλαπλάσια του 10. Όπως το 20, το 50 το 100 το 1000 ή το 4000 ή το 1000000 και αυτή τόσο προφανής σε εμάς συνήθεια, προέρχεται εν πολλοίς από την Πυθαγόρεια φιλοσοφία, που ανέδειξε το 10 ως το σημαντικότερο νούμερο. Το 10 για τους Πυθαγόρειους προκύπτει από το άθροισμα των τεσσάρων πρώτων φυσικών αριθμών, δηλαδή 1 συν 2 συν 3 συν 4 ίσον 10. Οι αριθμοί αυτοί δημιουργούν μία πυραμίδα που οι Πυθαγόρειοι την ονομάζανε με το μυστικιστικό όρο τετρακτύς. Καθώς αυτή κτίζεται από το νούμερο 4. Ιδιαίτερες ιδιότητες των τεσσάρων πρώτων αριθμών δε σταματάνε εδώ. Από αυτούς προκύπτουν όλα τα βασικά γεωμετρικά σχήματα. Το 1 μας δίνει το σημείο, το 2 μας δίνει την ευθεία, το 3 δημιουργεί την επιφάνεια και το 4 παράγει το στερεό. Αυτά σύμφωνα με τη διδασκαλία των Πυθαγορείων, αλλά και για μας μέχρι σήμερα είναι τα στοιχειώδη σχήματα της γεωμετρίας και ήταν η μεγαλοφυία τους που τα συνέβαλε και τα εξήγαγε τόσο απλά, αλλά και τόσο σοφά, από τους τέσσερις πρώτους αριθμούς, από την ιερή τετρακτίδα. Το περίφημο πυθαγόρειο θεώρημα αποτελεί άλλη μία τεράστια προσφορά του φιλοσόφου στην ανθρώπινη γνώση. Παραμένει εξίσου σημαντικό σήμερα τόσο και όταν διατυπώθηκε 2.500 χρόνια νωρίτερα. Αποδεικνύει ότι το τετράγωνο της υποτείνουσα ενός τριγώνου, ισούται με το άθροισμα των τετραγώνων των άλλων δύο πλευρών του. Δηλαδή α2+β2= γ2. Έτσι έγινε για πρώτη φορά λόγος στα μαθηματικά και για τα περίφημα τετράγωνα των αριθμών. Μία άλλη ριζοσπαστική έννοια που φώτισε η Πυθαγόρεια σκέψη είναι ο διαχωρισμός των αριθμών σε άρτιους και περιττούς ή αλλιώς σε μονούς και ζυγούς. Αν όλα αυτά σας φαίνονται απλά, τότε ξανασκεφτείτε το….μιλάμε για μία εποχή που δεν είχαν ακόμα ιδέα για τίποτα παραπάνω, γιατί πολύ απλά οι άνθρωποι τότε δε ξέρανε τι τους γίνεται… Ο Πυθαγόρας έτσι έθεσε τις βάσεις όλης της γεωμετρίας και της αριθμητικής που χρησιμοποιούμε σήμερα οι πάντες στην καθημερινότητά μας.
Αστρονομία
Και στο επίπεδο της αστρονομίας όμως, ο φίλος μας αποδείχτηκε πως βρισκότανε πολύ μπροστά από την εποχή του. Είναι ο πρώτος που υποστήριξε ότι η γη και οι άλλοι πλανήτες είναι σφαιρικοί και όχι επίπεδοι, όπως θεωρούσαν ακόμη τότε. Αλλά και ότι ο ήλιος αποτελεί το κέντρο το πλανητικού μας συστήματος και όχι η γη, όπως πίστευαν μέχρι και τον 16ο αιώνα. Η καθολική εκκλησία μάλιστα αποδέχτηκε το ηλιοκεντρικό σύστημα μόλις το 1835. Βέβαια θα μου πείτε τα άτομα δεν έχουν ακόμη αναγνωρίσει καλά καλά τη θεωρία της εξέλιξης, του Δαρβίνου, αλλά αυτό είναι μία άλλη ιστορία. Με τούτα και με τ’ άλλα, οι Πυθαγόρειοι μπόρεσαν να εξηγήσουν ότι η αλλαγή των εποχών οφείλεται ακριβώς στην περιστροφή της γης γύρω από τον ήλιο. Έτσι υποστήριξαν ότι και ο χρόνος δεν ακολουθεί μία ευθύγραμμη πορεία, αλλά κάνει κύκλους.
Μουσική
Ο Πυθαγόρας εκτός από τα μαθηματικά λάτρευε και τη μουσική. Θεωρούσε πως ολόκληρο το σύμπαν είναι μία μουσική κλίμακα. Αλλά και πως η μουσική στηρίζεται και αυτή στους αριθμούς. Παράδειγμα άλλος είναι ο ήχος που θα πάρουμε αν χτυπήσουμε μία χορδή στο πρώτο της διάστημα και άλλος στο πέμπτο. Πρώτος λοιπόν ανέδειξε τη μαθηματική πλευρά της μουσικής υποστηρίζοντας μάλιστα, ότι η απόλαυση που νιώθουμε όταν την ακούμε, δεν εξαρτάται πρωτίστως από τις προσωπικές μας ορέξεις, αλλά από συγκεκριμένες μαθηματικές σχέσεις πάνω στις οποίες όλη η μουσική που ακούμε φτιάχνεται. Μία γνώση που αποτελεί πλέον κοινό τόπο στη μουσικολογία.
Η Επίδραση του Πυγαγόρα…στο Σήμερα
Η επίδραση της θεωρίας του Πυθαγόρα τόσο πάνω στη φιλοσοφία, όσο και πάνω στις πράξεις όλων μας μέχρι σήμερα είναι τεράστια. Είναι εκείνος που θεμελίωσε μεταξύ άλλων τα μαθηματικά, πάνω στα οποία σήμερα στηρίζονται τα πάντα. Από τους σύγχρονους υπολογιστές μέχρι την τηλεόραση που έχετε τώρα μπροστά σας. Που έθεσε το 10 ως βάση υπολογισμού των πραγμάτων. Εκείνος που υποστήριξε ότι η γη είναι στρόγγυλη και ο ήλιος είναι το επίκεντρο γύρω από το οποίο περιστρέφεται. Ο φιλόσοφος που υπερασπίστηκε την ισότητα των γυναικών με τους άνδρες 25 αιώνες προτού αυτό αρχίσει να συμβαίνει στην πράξη. Ο σοφιστής που ανέδειξε τη μαθηματική πλευρά της μουσικής, ενώ ακόμα είναι εκείνος που βάπτισε τη φιλοσοφία με το όνομά της, δηλαδή φιλοσοφία. Ο Πλάτωνας μάλιστα υποστήριξε ότι ο Πυθαγόρας ήταν τόσο σημαντικός για την φιλοσοφία, όσο και ο Προμηθέας για την ανθρωπότητα, όταν τους έδωσε τη φωτιά. Το παράδειγμα του πάντως είναι πως η γνώση προέρχονταν πρωτίστως από μία μεταφυσική σχέση που είχε με τα πράγματα, από μία βαθιά συσχέτιση του με την αόρατη και την εσωτερική πλευρά της ζωής.
Κατηγορία: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΙΝΤΕΟ